Hareket fiilleri üzerine özetle ve açıklıkla: bölüm 1

Rusça yabancı dil olarak öğrenen yani çocuk yaşından beri Rusça konuşmayı işitmeyip Rusçayı ana dilini olarak duymayan herkes, Rusça öğrenmesinin artık ilk döneminde Rusça hareket fiillerinin konuşmada kullanılması sorunuyla karşılaşır. Mesela, İngilizcede taşıtla edilip edilmeyen her hareket «to go» fiiliyle nitelenebilirken Rusça o kadar basit çözümler öngörmez. Rusçada aşağıdaki her hareketin kendi ayrı iki fiili var.        

Demek, taşıtsız hareket niteleyen çift fiil, «идти» ve «ходить»'dir. Bazen İngilzceye «to walk» olarak çevirilebilir, ama her halde değil. Bu çiftin her fiilini ne durumda kullandığımızı belirleyelim.     

«Идти» fiilini kullandığımız haller:

• Şimdi yer alan tekil eylem (süreç) nitelemek için: Я иду в школу (сейчас). - Okula gidiyorum (şimdi).

• İlerisi için tasarlanan tekil eylem nitelemek için: Завтра я иду в школу. - Yarın okula giderim. 

Rusçada «идти» fiilinin kullanılmasının temel sırrı, tekyönlü hareket yani bir noktadan başka bir noktaya, ancak tek yana yöneltilen hareket nitelemesinden ibarettir. Şematik olarak böylece gösterilebilir:    

«Ходить» fiili, «идти» gibi taşıtsız ama tekrar (düzenli olarak) edilen ve tekil olmıyan hareket nitelemek için kullanılır. Eylemin (hareketin) düzenliliğini aşağıdaki sözler ve deyimler gösterebilir: каждый день (her gün), ежедневно (her gün), каждую неделю (her hafta), каждый месяц (her ay), каждый год (her yıl), всегда (her zaman), часто (sıkça) v.s.

Я хожу в школу каждый день. - Okula her gün giderim. 

«Ходить» fiilinin kullanılmasının ana ilkesi, çok-yönlü hareket nitelemesidir. «Я иду в школу» cümlesi şimdi evimden okula tek yönünde hareket ettiğimi kastederken «Я хожу в школу каждый день» cümlesi ise her gün şuraya buraya hareket ettiğimi kasteder: evden okula ve tersine, okuldan eve; sonra, ertesi gün, bu iki eylem tekrar ederim.    

Bu çift hareket fiilleri düzgün kullanmak için aşağıdaki onları içeren sabit deyimleri ezberlemek gerek. Всегда идут: дождь, снег, время, письмо. (Yağmur, kar, zaman, mektup sözleriyle her zaman «идти» fiili kullanılır). 

• Снег идёт весь день. -  Gün boyu kar yağıyor. 
• Осенью часто идет дождь. - Sonbaharda yağmur sıkça yağar.   
• Твое письмо идёт ко мне слишком долго. - Mektubun bana fazla uzun süre gidiyordu.  
• Когда человек занят работой, время идёт быстро. - İnsan meşgul olduğunda vakit hızla geçiyor.    

Sonraki söz konusu olacak çift fiil, taşıtla hareket niteler. «Ехать» ve «ездить» fiilleridir. 

Bu çift fiil kullanarak «идти» ve «ходить» fiilleri üzerine anlatıldığı gibi aynı ilkeleri kılavuz ediniyoruz fakat heraket taşıtla edildiğini unutmıyoruz:  ехать на велосипеде (bisikletle gitmek), ездить на машине (arabayla gitmek) v.s. 

«Ехать» fiilini kullandığımız haller:

• Şimdi yer alan tekil eylem (süreç) nitelemek için: Я еду в школу (сейчас). - Okula gidiyorum (şimdi). Bu halde «ехать» fiilin kullanılması, hareketin şu anda ve taşıtla edildiğini kasteder. Bu cümlede de şu ya da bu taşıt türünün tanımını kullanabiliriz. Mesela: «Я еду в школу на автобусе». - 'Okula otobüsla gidiyorum'
• İlerisi için tasarlanan tekil eylem nitelemek için: Завтра я еду в другой город. - Yarın başka bir kente giderim. 

Böylece Rusçada «ехать» fiilinin kullanılmasının temel kuralı, bu fiil tekyönlü hareket yani bir noktadan ancak bir başka noktaya yöneltilen hareket (hem de ancak taşıtla edilen hareket) nitelediğinden ibaret olduğunu unutmuyoruz. Şematik olarak böylece gösterilebilir:        

«Ездить» fiili, «ехать» gibi taşıtla ama tekrar (düzenli olarak) edilen ve tekil olmıyan hareket nitelemek için kullanılır. Eylemin (hareketin) düzenliliğini aşağıdaki sözler ve deyimler gösterebilir: каждый день (her gün), ежедневно (her gün), каждую неделю (her hafta), каждый месяц (her ay), каждый год (her yıl), всегда (her zaman), часто (sıkça) v.s.     

Я езжу в школу каждый день. - Okula her gün giderim.

«Ездить» fiilinin kullanılmasının ana ilkesi, çok-yönlü hareket nitelemesidir. «Я еду в школу» cümlesi şimdi evimden okula tek yönünde taşıtla hareket ettiğimi kastederken «Я езжу в школу каждый день» cümlesi ise her gün şuraya buraya hareket ettiğimi kasteder: evden okula ve tersine, okuldan eve; sonra, ertesi gün, bu iki eylem tekrar ederim. 

Böylece sizinle beraber, taşıtsız olarak (идти и ходить) ve taşıtla (ехать и ездить) ifade eden dört temel hareket fiilini öğrendik. Her söz konusu çift, tekyönlü hareket (идти, ехать) ve çok-yönlü hareket (ходить, ездить) niteleyen fiile sahiptir. Rusçada дождь, снег, время и письма (yağmur, kar, zaman, mektup) gibi şeyler ve kategoriler de «идти» fiiliyle kullanıldığını unutmuyoruz. Sonunda, («едете» veya «ездите») gittiğiniz taşıt adıyla НА öntakı kullanıyorsunuz. «На» öntakının, uygun taşıt isimlerle (автомобиль (машина) (araba), автобус (otobüs), поезд (tren) v.s.) öntakılı halde kullanıldığını unutmayınız.         

Бежать (бегать) (koşmak), лететь (летать) (uçmak), плыть (плавать) (yüzmek) öneksiz hareket fiillerin kullanılması özelliklerini öğrenmek isterseniz gelecek yazılarımı bekleyiniz! Rusça öğrenmeniz başarılı olsun!